منتظر “ منجی “ نمانيم ، منجی خود ماييم !

 (چاپ شده در سايتهای اينترنتی )

 نيلوفر بيضايی 

 ملت عجیبی هستیم. عجیب، بدین لحاظ كه “تناقض“ و “تضاد“ آنقدر در ما درونی شده است كه راه هر گونه تصمیم گیری و عمل بر ما سد شده و مرتب در حال “شیره مالیدن“ بر سر یكدیگریم. در مملكتی كه هیچكس سر جای خودش نیست و هیچ پدیده ای روال طبیعی خود را طی نمی كند، “كوتوله های فكری“ از همه سو قد علم می كنند و معیارها آنچنان نازل می شود كه یك “شاهد“ هر قدر هم كه “عادل“ باشد ، در عجب می ماند و تخمین وضعیت آینده برایش ناممكن می شود.

 همه چیز یك بازی بنظر می رسد. هر كس دیگری را “ نادان“ تصور می كند و همه با هم تن به یك بازی خطرناك داده ایم و بیچاره فرزندانمان و نسلهای آینده كه “چگونه بودنشان“ از همین اكنون پی ریزی شده است و بدون اینكه هیچ نقشی در ایجاد این “آشفته بازار“ داشته باشند، وارثین این آشفتگیها هستند و محكوم به تكرار.

 تسلسل دور فشار و زور “از بالا“ كه نتیجه ی ندانم كاریها و نادانیهای جمعی ما ، نتیجه ی فشار و زوری كه به یكدیگر روا داشته ایم و نتیجه ی “عبد“ و “عبودیت“ ما به نیرویی غیر قابل رویت كه بهره اش را تنها نمایندگان زمینی آن “ابدیت“ بی معنا برده اند، تراژدی بزرگ سرزمین ماست.

 می توانیم تقصیر را بر گردن دیگران بیندازیم. آری راحت ترین راه این است كه به سادگی بگوییم ، تقصیر ما نبود و نیست ، تقصیر “ آنهاست“ . آری ، همیشه تقصیر از “دیگران“ است و ما “بره ها ی بی تقصیریم“ . نتیجه ی این معادله این است كه ما ملتی می شویم “مظلوم“ ، “ قهرمان“ ، “ ستمدیده“ و كسانی باید از راه برسند تا ما را از “مظلومیتمان “ رهایی بخشند و به این امید است كه شب را روز می كنیم و روز را به شب می رسانیم.

 واقعیت این است كه هیچكس دلش به حال ما نسوخته و همواره از این “مظلومیت“ ملی ، بهره برداری شده است. هر كس بنام “ ما“ كه افسار خود دو دستی در اختیارش گذاشته ایم، دمار از روزگارمان در آورده و دور همچنان ادامه دارد.

 وقتی تقصیر بر گردن دیگران باشد، هیچیك از ما موظف به پذیرفتن “ مسئولیت“ در برابر خود و در برابر “آیندگان“ نیست و نسل به نسل ، این حس لعنتی “سرشكستگی“ ، “بدبختی“ و “توسری خوری“ را منتقل می كنیم. در حرف، به همه ی نداشته ها مغروریم و در عمل از بودن و بی عملی خویش سرشكسته!

 این چه رازی است كه از یكسو به “غرور ملی“ خویش غره ایم و از سوی دیگر، شاهد بی طرف، هر چه در مناسباتمان دقیقتر شود ، كمتر دلیلی برای این “غرور“ می یابد. براستی به چه مغروریم . به قدمت تاریخی مان ، به تاریخی كه هرگز آن را نشناخته ایم و برای همین هم مدام محكوم به تكرار آن بوده ایم؟

 به تعصبات خشك و بی اساس ملی و مذهبی مان كه مایه ی سرشكستگی مان بوده است ؟ به “نبوغ“ فوق العاده مان در (عدم)  تشخیص “سره“ از “ ناسره“ ؟

 تاریخ به خودی خود ، نه مایه ی افتحار است و نه می بایست مایه ی شرم باشد. تاریخ، زمانی به كار می آید كه با شناخت آن ، بتوانیم به گره هایی كه امروز در كارمان افتاده است ، پی ببریم و راهی بسوی آینده بجوییم. ایكاش یك بار هم كه شده، در می یافتیم كه ما جدا از باورهایمان ، جدا از اینكه “ایرانی“ باشیم یا “مسلمان“ ، “مسیحی“ باشیم یا “یهودی“ ، “زن“ باشیم یا “مرد“ ،  انسانیم ، انسان.

 و برای  حرمت انسان  بعنوان سازنده و آفریننده ، بعنوان جوینده و یابنده ، ارزشی فراتر از تمام باورها قائل شویم و بدانیم كه اگر انسان نباشد، اگر ما نباشیم ، هیچ چیز به خودی خود ساخته و پرداخته نمی شود. درك معنای “بودن“ و “انسان بودن“ ، تنها معیاری است كه ما را “جهانی“ می كند. آنجاست كه “مرزها“ دیگر عامل گسستها نخواهد بود و صلاح ما به تشخیص خود ما انجام خواهد گرفت. 

 درك معنای “بودن“ و “انسان بودن“ است كه از ما مردمی می سازد ، توانا در  ساختن آینده ای روشن  . درك اینكه “انسان بودن“ اصلا به معنی “همسان“ اندیشیدن و “همانند“ بودن نیست ، كه در آنصورت ، ما تنها “توده ای“ خواهیم بود بیشكل كه هر از راه رسیده ای می تواند از ما آن بسازد كه خود می خواهد ، بلكه دقیقا به معنای “گوناگونی “ است در اندیشه و رفتار. اینكه“ من“ مانند “ تو“ نیستم ، مانند “تو“ نمی اندیشم ، دغدغه هایم با تو فرق می كند، اما در كنار “ تو“ می خواهم باشم ، “تو“ را می پذیرم ، آنگونه كه هستی، نه آنگونه كه من می خواهم كه باشی. به تو احترام می گذارم و از تو متقابلا احترام می طلبم. با تو بحث می كنم، جدل می كنم، اما برای “چگونه بودن“ تو احترام قائلم و پس از جدل، در فكر “تخریب“ تو یا “انتقام جویی“ از تو نخواهم بود ، بلكه می خواهم فكرم و بودنم را جهت سازندگی بكار اندازم . می خواهم با “تو“  بسازم كشورم را تا كه شایسته ی حضور “انسان“ باشد.

 می خواهم در كنار “تو“ باشم ، آنجا كه هر دو می بینیم كسانی در هیبت “انسان“ آمده اند تا حق بودن را از “تو“ یا “من “ (فرقی نمی كند) بگیرند و آنچه را “حقیقت مطلق“ می پندارند به “من“ و به “تو“ تحمیل كنند. كسانی كه می خواهند این حق “جدل“ را از “من“ و “ تو“ بگیرند و “ما“ را وادار كنند كه آنچه را “او“ می خواهد بگوییم و آنگونه كه “او“ می خواهد ، زندگی كنیم ودم بر نیاوریم.

 اینجاست كه “تو“ و “من“ در دفاع از غرور انسانی مان ، در دفاع از حرمت مان ، در دفاع از این “چندگونگی“ و “عدم شباهت“ هایمان ، می بایست در كنار هم قرار بگیریم و در مقابل “او“ .

 این “او“ كه می گوییم، كیست؟

 این “او“ ، قدرتی است كه توسط خود “ما“ پای گرفت. قدرتی كه نیروی خود را از “احكام مطلق آسمانی“ بر می گیرد و “تو“ و “من“ را بعنوان “انسان“ ناقص العقل تصور می كند . صلاحیت تشخیص را از ما گرفته و در نتیجه برای خود صلاحیت كامل در تشخیص “خوب“ و “بد“ ما بر عهده گرفته است. این طنز روزگار است، شاید، كه “ ما“، “تو“ و “من“ در اعتراض به “اقتدار“ پادشاهی ، “ او“ را كه یك “تام گرا“ ی به تمام معناست، صالح تشخیص دادیم و بدون اینكه خبر داشته باشیم كه “او“ ، آش حكومت اسلامی را از یك سده پیش برایمان پخته است، از او پیروی كردیم . این بی اطلاعی “ما“ و “اهل اندیشه“ مان از پدیده ای كه سالها در پی قدرت ، مانور داده و حتی یك حكومت در حكومت نیز پیش از آن ایجاد كرده بود، شاید از عجایب تاریخ مان باشد. این “او“ كه “ما“ نا آگاهانه انتخابش كردیم ، اسلامیزه كردن منطقه را در برابر مدرنیزه كردن نهاده بود و می خواست از ایران كشوری ‌“نمونه“ بسازد . “نمونه“ در اندیشه كُشی، “نمونه“ در شبیه سازی ، “نمونه“ در تهی كردن انسان از معنای وجودی اش و تحلیل دادن نقش او به پیرو بی چون و چرای احكام شرع.

 اما آیا این “انتخاب“ واقعا “ ناآ گاهانه“ بود؟ آیا این “او“ همان “ما“ نبود كه در تمام تضادها و تناقضات تاریخی و هویتی مان غرق شده بودیم؟ آیا این “او“ همان “ما“ زورگوهای كوچك نبود كه تكرار همان دور متسلسل تاریخی ، تنها راه پیش رومان بود ، چون حاضر نبودیم حتی لحظه ای در آینه بنگریم؟ آیا این “او“ همانا نمود هویت مخدوش “ما“ نبود كه در جنگ میان دو پاره ی “ایرانی“ و “اسلامی“ تاریخ ، به منفی ترین داده های این هر دو ، یعنی “بندگی“ نماینده ی “حقیقت مطلق“ تن دادیم؟

 از “غرور“ می گفتیم و می گوییم ، بیخبر از اینكه این غرور می بایست نتیجه ی عملكرد تاریخی ما بسوی پذیرفتن ناهمگونی هایمان باشد و نه دفع آن . اینكه این “غرور“ ظاهری كه در پس آن حس شكستی تلخ آزارمان می داد و می دهد، چه در دست “شاه مقتدر“ و چه در دست “روحانی تام گرا“ تنها به فاجعه ای غیر قابل جبران می انجامد، كمتر برایمان اهمیت داشته است ، شاید.

 ما همواره خواسته ایم “به جهانیان ثابت كنیم“ ، بدون اینكه حتی یك لحظه و در وهله ی نخست، به خودمان “ثابت“ كرده باشیم كه می خواهیم و می توانیم جزئی سازنده از جامعه ی جهانی باشیم . بدون اینكه در درون خودمان براین تضادها و تناقضات فائق آمده باشیم ، از این طریق كه معنای “بودن“ و “انسان بودن“ ، ارزش وجودی خویش را بعنوان ملتی “تولید كننده “ در یافته باشیم یا هرگز در آن جهت گام گذاشته باشیم.

 بدون اینكه لحظه ای دریافته باشیم كه “تولید“ و “ساختن“ ، تنها در سایه ی باور حضور “این جهانی“ مان ممكن است و نه در چشم دوختن به دنیای واهی و “لایتناهی“!

 گوهر این اصل را درنیافته ایم هنوز، كه تنها باور به خودمان و به نیروی “انسانی“ است كه راه را بر كشف رموز پیچیده ی هستی بر می گشاید و در ما توانایی “آفریدن“ و “ساختن“ ایجاد می كند .

 این “او“ كه برخلاف تصور“ما“ بسیار هوشیارتر از “تو“ و “من“ بوده و هست ، برای حفظ پایه های قدرتش، به هر حربه ای تن داده و از این پس نیز خواهد داد. میان “خودش“ نوعی “دودستگی“ ایجاد كرده تا بخشی از “خود“ را بخشی از “ما“ بنامد و اعتمادمان را جلب كند و در حالیكه “ما“ بدترین لطمه ها و ضربه ها را از “او“ خورده و ناتوانیم، به “سرابی“ دلخوشمان سازد.

 تا كه این “اهل اندیشه“ ی بی مایه و فارغ از هر گونه خلاقیت فكری و عملی كه بیش از آنكه مایه ی دلخوشی باشد ، مایه ی شرمساری بوده است، باز برایمان تقسیم بندی كند و بگوید “اقتدارگراها“ از “اصلاح طلبان“ بدترند و هنوز ما را به “گزیدن“ میان “بد“ و “بدتر“ فرا خواند. انگار كه “تو“ و “من“ كوریم یا نمی بینیم این بازی را كه دارند ٢٤ سال است با ما می كنند .

 اسم این بازی را می گذارند “سیاست ورزی“ كه به يكنوع “عشقبازي“ تهوع آور با صاحبان قدرت بدل شده است و بيشتر، نوعي  دعوت به تن دادن به تجاوزهاي مكرر و وحشيانه را مي ماند.

 اين “حرمت“ ماست كه دارد پايمال می شود، روز بروز، لحظه به لحظه ، دقيقه به دقيقه. اسم اين بازی را مي گذارند “مبارزه“ با كمترين هزينه. انگار اين هزينه های پرداخته شده از سرمايه ی ملی “ما“ در اين سالها ي “زندگي“ كه به “مرگ“ شبيه تر است ، كم بوده است. فرزندان اين مرز و بوم ، اميدهای آينده، سازندگان فردايمان كجايند. هزاران هزار در جنگ بی معنی ، هزاران هزار در دخمه و زندان، هزاران هزار زير شكنجه و شلاق، هزاران هزار در بند “مواد مخدر“ و كنيزان “بازار خريد و فروش انسان“ ، هزاران هزار با روانی لطمه ديده و دست به خودكشی زده ...

 آيا هزينه ای از اين بيشتر مي توان پرداخت و همچنان به اين “جناح“ يا آن “جناح“ دل خوش ساخت يا در انتظار منجی ماند؟

 باز يك “انتخابات“ فرمايشی ديگر در راه است. حيله ها اينبار با بارهای پيش فرق خواهد كرد. هيچ چيز بعيد نيست. شايد بجای سيد محمد خاتمی ، اينبار محمد رضا خاتمی بي عبا و عمامه علم شود، شايد يكی از همين قهرمانهاي ساخته و پرداخته و در آب نمك خوابانده ی اين حكومت دغل ، اينبار “منجي“ خوانده شود . هوشيار باشيم.

 ملت عزيز، هيچ منجی در راه نيست و هيچكس قرار نيست كه بيايد . حتك حرمت بيش از اين تحمل نبايد كرد كه گناهي است نابخشودنی . ما در برابر نسلهای آينده مسئوليم و تا مسئوليت عملكرد “ديروز“ و“امروزمان“ را نپذيريم ، “فردايي“ از آن ما نخواهد بود.

٢٤ سال زندگي در سايه ي حكومت وحشت، اگر هيچ چيز به ما نياموخته باشد، اين را آموخته كه بدترين شكل حكومت، آن است كه بخواهد از يك باور شخصی، قالبی سياسي بسازد و همه را بر اساس آن بسنجد. بايد هر چيز در جاي خود قرار گيرد تا بشود از فردا سخن گفت و اين شدني نيست ، مگر اينكه در يك حركت جمعی و با حفظ استقلال “فردي“ ، اشتباه تاريخی مان را جبران كنيم. امروز “ما“ مي دانيم كه چه می خواهيم  و دقيقا می دانيم چه نمی خواهيم . ما بركناري حكومت اسلامی،  جدايی دين از دولت ، برقراري دمكراسی ، وجود فضاي آزادی برای بيان انديشه مي خواهيم و واي بر ما اگر اينبار ذره اي از اين خواسته ها كوتاه بياييم. اين آخرين فرصت است.

                                          ٢٤ اكتبر ٢٠٠٣